เปิดภูมิทัศน์ ขบวนภาคประชาสังคมไทย : ทบทวนขบวนการแรงงาน เครือข่ายการจัดการทรัพยากร-เกษตรกรรมยั่งยืน

 

	เปิดภูมิทัศน์ ขบวนภาคประชาสังคมไทย : ทบทวนขบวนการแรงงาน เครือข่ายการจัดการทรัพยากร-เกษตรกรรมยั่งยืน วันที่ 5 ส.ค. 2554 เวลา : 12:14 น. ผู้เขียน : Thai Social Movement Watch ส่งหน้านี้ให้เพื่อน แบ่งปัน
กลุ่ม Thai Social Movement Watch รายงานเวทีเสวนาเวที Civil Society Envisioned ในตอนที่มีชื่อว่า ไทยศึกษา :ภูมิทัศน์ของของขบวนภาคประชาสังคม- ทบทวนขบวนการเคลื่อนไหวในสังคมไทยผ่านขบวนการแรงงาน เครือข่ายการจัดการทรัพยากรและเกษตรกรรมยั่งยืน
หมายเหตุ  1. จากเวที Civil Society Envisioned  เมื่อวันที่ 27 กรกฎาคม 2554   จัดโดย Thai Social Movement Watch (TSMW) เวทีนี้เป็นส่วนหนึ่งในงาน The 11th International Conference on Thai Studies: Visions of the Future ระหว่างวันที่ 26-28 กรกฎาคม 2554 ณ โรงแรมสยามซิตี้ กรุงเทพฯ 2. นำเสนอโดย  จิตรา คชเดช  กลุ่ม Try Arm และ สหภาพแรงงานไทรอัมพ์อินเตอร์เนชั่นแนลแห่งประเทศไทย  กิ่งกร นรินทรกุล ณ อยุธยา มูลนิธิชีววิถี  และเอกชัย อิสระทะ เครือข่ายเกษตรกรรมทางเลือก  ผู้ให้ความเห็นต่อการนำเสนอโดย อ.ดร.เก่งกิจ  กิติเรียงลาภ คณะสังคมศาสตร์ ม.เกษตรศาสตร์   จิตรา คชเดช :  ขบวนการแรงงานกับประชาธิปไตย 20 ปีกับการเปลี่ยนแปลง "ความเข้มแข็งและประชาธิปไตยของขบวนการแรงงานไทยถูกทำลายบ่อนเซาะอย่างเนียน-เนียน  หลังยุครัฐบาล รสช. ขบวนการแรงงานรัฐวิสาหกิจถูกแยกขาดออกจากแรงงานเอกชน   มีระบบไตรภาคีที่กลืนกลายสหภาพแรงงานให้เป็นอำนาจหลอกล่อที่จำกัดสิทธิและทำลายความเข้มแข็งในขบวนการต่อสู้ต่อรองของคนงาน"       ยุคแรกของการรวมตัวและขับเคลื่อนของขบวนการแรงงานไทยสมัยที่ยังไม่มีกระทรวงแรงงาน ขบวนการแรงงานถูกกดดันดันคุกคามจากฝ่ายความมั่นคงในลักษณะที่มีการทำลายแบบแตกหักอย่างเห็นได้ชัด แต่หลังยุค รสช. ปี 2534 มีการตั้งกระทรวงแรงงานเพื่อทำหน้าที่ดูแลคนงานแทนกระทรวงมหาดไทย แต่กระทรวงแรงงานกลับเข้าข้างนายจ้าง และเข้าแทรกแซงกระบวนการทำงานและทำลายความเข้มแข็งของขบวนการแรงงานไทย โดยใช้กฎหมายที่บัญญัติในสมัย รสช. กฎหมายดังกล่าวระบุว่าที่ปรึกษาสหภาพแรงงานต้องมีคุณสมบัติตามเกณฑ์ ผ่านกรอบการอบรมและขึ้นทะเบียนกับกระทรวงแรงงาน  ภายใต้กรอบคิดว่าที่ปรึกษาสหภาพแรงงานต้องมีความเป็นกลาง เห็นใจทั้งนายจ้างและลูกจ้าง ส่งผลให้นายจ้างเป็นศูนย์กลางการแก้ปัญหาทั้งหมด โดยที่สหภาพไม่ได้ทำหน้าที่แก้ไขปัญหาของลูกจ้าง  นอกจากนี้ยังมีกฎหมายที่ทำให้พนักงานรัฐวิสาหกิจแยกออกจากพนักงานบริษัทเอกชน  เป็นการทำลายการวมตัวกันเพื่อร่วมต่อสู้และเกื้อหนุนเป็นขบวนการเหมือนที่ผ่านมา  ระบบไตรภาคี กลายเป็นเครื่องมือสำคัญที่สร้างความแตกแยกในขบวนการแรงงานไทย  เพราะคณะกรรมการไตรภาคีที่มาจากหลายแย่งชิงผลประโยชน์กันเองโดยไม่สนใจที่จะปกป้องผลประโยชน์ของคนงาน ไตรภาคีมีที่มาจากสหภาพแรงงานแต่ละแห่ง 1 สหภาพมี 1 เสียง  โดยไม่สนใจว่าสหภาพนั้นมีจำนวนสมาชิกมากน้อยแค่ไหน  นายจ้างจะให้ความเกรงใจประธานสหภาพแรงงานที่เข้าเป็นคณะกรรมการในระบบไตรภาคีซึ่งมีกว่า 20 แห่ง พวกเขามีอภิสิทธิ์ให้หยุดงาน มีเบี้ยเลี้ยงและมีอำนาจมากจนเสพติดอำนาจและทำทุกวิถีทางที่จะรักษาอำนาจไว้ แม้ว่าจะขาดคุณสมบัติบางอย่างแล้ว เช่น ไม่ได้อยู่ในโรงงานหรือเกษียนแล้ว โดยที่กระทรวงแรงงานก็ไม่ได้ตรวจสอบคุณสมบัติ "แม้สหภาพนั้นจะมีสมาชิก 3,000 , - 4,000 คน  หรือสมาชิก 10 คน ก็ 1 เสียงเท่ากัน ?ที่มาก็ไม่เป็นประชาธิปไตย เพราะทำให้คนที่มุ่งจะเข้าระบบไตรภาคีจะพยายามไปตั้งสหภาพ มีสมาชิกสหภาพละ 10- 20 คน โดยไม่จำเป็นต้องมีสหภาพแรงงานขนาดใหญ่เพื่อให้ต่อรองกับนายจ้างได้"  ระบบไตรภาคีทำลายความเข้มแข้งและประชาธิปไตยของขบวนการแรรงงานไทย และไร้อำนาจในการคุ้มครองสวัสดิภาพของคนงานอย่างแท้จริง  เพราะเมื่อเกิดปัญหาความขัดแย้งระหว่างคนงานกับนายจ้าง คณะกรรมการระบบไตรภาคีส่วนใหญ่ก็จะเห็นด้วยกับกรอบของรัฐ  และแม้คณะกรรมการแรงงานรัฐวิสาหกิจสัมพันธ์ (ครส.) จะมีมติให้นายจ้างรับลูกจ้างที่ถูกเลิกจ้างหรือถูกไล่ออกให้กลับเข้ามาทำงาน แต่กฎหมายก็เขียนชัดเจนว่าอำนาจชี้ขาดสุดท้ายอยู่ที่ศาล  นายจ้างก็เอาคำสั่ง ครส.ไปฟ้องศาลว่าคำสั่งของ ครส.ไม่ชอบ "การทำลายความเข้มแข็งของสหภาพโดยการเลิกจ้างแกนนำ ซื้อตัวโดยการให้ตำแหน่ง  การสร้างความเชื่อว่าถ้าให้สวัสดิการค่าจ้างแรงงานสูงจะทำให้คนงานตกงานและบริษัทจะย้ายฐานการผลิต...จนทำให้ขบวนการแรงงานแตกเป็นหลายฝ่าย" จิตรามีข้อเสนอเพื่อแก้ปัญหาดังกล่าวว่าต้องแก้ระบบไตรภาคี เพื่อให้แต่ละระบบสหภาพมีสมาชิกเยอะๆ และทำให้สหภาพมีอำนาจต่อรอง รวมถึงเสนอให้ผู้ใช้แรงงานสามารถเลือกตั้งในเขตโรงงาน และมีพรรคการเมืองเป็นของตัวเอง "การเลือกตั้ง ส.ส.ในพื้นที่ทำงานเป็นทางออกหนึ่ง ที่สำคัญคนงานต้องมีพรรคการเมืองเป็นของตัวเองและเป็นพรรคที่เป็นประชาธิปไตยจริง ๆ เพราะคนทั้งประเทศส่วนใหญ่ก็เป็นคนงานกันอยู่แล้ว  ไม่ว่าจะอยู่ในภาคอุตสาหกรรมหรือภาคอื่น ๆ การมีพรรคการเมืองเป็นของตัวเองก็ทำให้มีนโยบายที่ตอบสนองผู้ใช้แรงงานอย่างแท้จริง อาจใช้โครงสร้างแบบสหภาพแรงงาน โดยให้สมาชิกจ่ายเงินค่าบำรุง"   กิ่งกร นรินทรกุล ณ อยุธยา :  "ป่าชุมชนถึงโฉนดชุมชน คำถามอีกมากมายที่รอการตอบ"  เรื่องโอละพ่อ ของขบวนการเคลื่อนไหวป่าชุมชน ที่ขบวนการเอ็นจีโอ นักวิชาการ และเครือข่ายทุ่มพละกำลังขับ คือการผลักดันข้อเสนอทางนโยบายร่วมกับการเคลื่อนไหวมวลชน แต่ละเลยการวิเคราะห์ปัญหาที่ดิน ซึ่งเป็นหัวใจของปัญหาความขัดแย้ง จนกระทั่ง พ.ร.บ.ป่าชุมชนถูกแปลงสาระสำคัญไป เป้าหมายของขบวนการเอ็นจีโอในการทำงานเคลื่อนไหวที่เรียกว่า People Movement คือการเปลี่ยนแปลงทางสังคม สำหรับเครือข่ายทรัพยากรธรรมชาติ คัมภีร์การเปลี่ยนแปลงทางสังคมที่พึงปรารถนาคือการแก้ไขความขัดแย้งเรื่องที่ดินป่าไม้ให้เป็นการจัดการทรัพยากรธรรมชาติของชุมชนท้องถิ่นอย่างยั่งยืน ซึ่งต้องเปลี่ยนแปลงโครงสร้างการจัดการทรัพยากร มีการกระจายอำนาจ และรับรองสิทธิชุมชน   การร่าง พ.ร.บ.ป่าชุมชน เมื่อปี 2532  ถือเป็นยุคแรกๆ ที่นำข้อเสนอเชิงนโยบายผนวกกับการเคลื่อนไหวมวลชน เพื่อผลักดันการเปลี่ยนแปลงนโยบายและกฎหมาย  แม้ว่าแกนกลางของความขัดแย้งคือการที่ชุมชนอาศัยอยู่ที่ดินของรัฐที่ประกาศเป็นเขตป่าไม้ประเภทต่าง ๆ แต่เครือข่ายเอ็นจีโอและแกนนำเลือกใช้ประเด็นป่าชุมชนขับเคลื่อนก่อน เพราะประเด็นเป็นบวก น่าจะมีโอกาสประสบความสำเร็จมากกว่า มีการใช้ยุทธวิธีอย่างครบสูตร ทั้งการศึกษาวิจัย การล่ารายชื่อ การล็อบบี้ เดินขบวน ธรรมญาติตรา มีการเจรจาในหลายๆ ระดับ  จนกระทั่ง พ.ร.บ.ป่าชุมชนผ่านได้ 3 วาระ ในสมัย สนช.  แต่สาระที่ผิดเพี้ยนไปมากมาย จนเครือข่ายไปฟ้องศาลรัฐธรรมนูญขอไม่ใช้ พ.ร.บ.ป่าชุมชนตัวนี้ กิ่งกรยอมรับว่า  คุณูปการของการทำงานที่ผ่านมาทำได้เพียงระงับความรุนแรงของสถานการณ์ไว้ได้ระดับหนึ่ง  แต่ยังไม่เพียงพอต่อการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้าง    "20 ปีแห่งการเคลื่อนไหวเราไม่เห็นภูเขาเขยื้อนเลย สักเซ็นติเมตรเดียว สงสัยจะทำไม่ครบ 3 เหลี่ยม เราเห็นการเปลี่ยนแปลงในทางนโยบายและโครงสร้างน้อยมากหรือแทบไม่เปลี่ยนแปลงเลย  ส่วนในระดับพื้นที่ก็ทรงตัว กล่าวได้ว่าการใช้พละกำลังมหาศาลใน 20 ปี ที่ผ่านมาทำได้แค่ให้ชุมชนไม่ถูกขับไล่ออกจากหมู่บ้าน  หรือดำรงอยู่ได้พอสมควร แบบไม่แน่ใจว่าอยู่ได้จริงหรือเปล่าเพราะมีการอพยพมาหางานทำข้างนอกมากขึ้น ต้องปรับเปลี่ยนระบบการผลิต"  กิ่งกรได้ชี้ให้เห็นอีกว่า  ขบวนการเคลื่อนไหวด้านป่าไม้ที่ดินที่ชูเพียงประเด็นสิทธิชุมชน หรือการจัดการป่าแบบส่วนรวม ได้ละเลยการทำความเข้าใจเกี่ยวกับเรื่องการใช้ที่ดินภายในชุมชนทั้งในระดับระบบส่วนรวมและระบบปัจเจก ทำให้ไม่เข้าใจจริงๆ ว่าชาวบ้านใช้ที่ดินอย่างไร จึงตั้งคำถามว่าเป็นการเสนอวาทกรรมป่าชุมชนหรือสิทธิชุมชนแบบลอย ๆ เกินไปหรือไม่?  มันขาดพลวัตหรือเปล่า?   หลังจากปี 2544 ภายใต้รัฐบาลทักษิณและมีการกระจายอำนาจการปกครองท้องถิ่นทำให้ชาวบ้านปรับตัวและจัดความสัมพันธ์ทางการเมืองเพื่อให้ตนเองอยู่ได้นั้น เครือข่ายฯ ได้ทำการศึกษาวิเคราะห์ ถึงความเปลี่ยนแปลงสิ่งที่เรียกว่าภูมิทัศน์การเมืองในชนบทมากน้อยแค่ไหน?  กิ่งกรตั้งข้อสังเกตเพิ่มเติมว่า การผลักดันนโยบายเรื่องโฉนดชุมชนเป็นเรื่องที่ทะเยอทะยานมากกว่าเดิม ทุกคนฝันอยากปฏิรูปโครงสร้างการจัดการที่ดินของประเทศ มีการกระจายการถือครองที่ดิน  มีอัตราภาษีก้าวหน้า การคุ้มครองพื้นที่เกษตรกรรม กลายเป็นภูเขาใหญ่กว่าเดิม ในระดับพื้นที่มีปฏิบัติการจัดการที่ดินอย่างยั่งยืน (โดยชุมชน)  อย่างคึกคัก  มี การอ้างสิทธิที่ดิน (land reclaim)  ยึดที่ดิน (land occupation) จัดสรรที่ดินโดยชุมชน จัดทำโฉนดชุมชน  กองทุนที่ดิน ไปถึงการพัฒนาระบบการผลิตยั่งยืน  แต่คำถามที่ยังไม่มีการถกเถียงในขบวนการคือ คำว่า "โฉนดชุมชน" เพียงพอหรือไม่ที่จะตอบโจทย์การจัดการที่ดินอย่างยั่งยืนแม้กระทั่งในระดับชุมชน  สิทธิส่วนรวมกับสิทธิปัจเจกในที่ดินหรือการถือครองที่ดินอยู่ร่วมกันอย่างไร?   ทับซ้อนกันอย่างไร? ในกระบวนการขับเคลื่อนมีการชุมนุม เปิดโต๊ะเจรจา สร้างข้อตกลง จัดตั้งคณะกรรมการ อนุกรรมการ ฯลฯ การกดดันทางการเมืองเป็นเครื่องมือหลักที่มีประสิทธิภาพซึ่งทำให้มีการเปิดเจรจา  แต่เมื่อทำมากครั้งเข้า ทำบ่อยจนเป็นประจำ  จะกลายเป็น exhausting people movement  หรือไม่? "ชีวิตทางการเมืองของชาวบ้านมีสีสันร้อนแรงขึ้นหลังเหตุการณ์รัฐประหาร และการขยายตัวของมวลชนเสื้อแดงอย่างมหาศาล หลังการเลือกตั้งที่ผ่านมา ในหลายพื้นที่ชัดเจนว่าพี่น้องทั้งในเครือข่ายและนอกเครือข่ายพากันกาเบอร์ 1 คำถามคือขบวนการปฏิรูปที่ดินจะเชื่อมโยงตนเองกับมวลชนอันกว้างใหญ่ไพศาลที่เกิดขึ้นในช่วงเวลานี้หรือไม่?  อย่างไร?   สองอาทิตย์ก่อนในเวทีของเครือข่ายบอกว่าเราจะต้องสร้างความเข้มแข็งของ "การเมืองภาคพลเมือง"  ดิฉันถามว่ามันต่างกับ "การเมืองภาคประชาชน" ตรงไหน?  แล้ว "การเมืองภาคพลเมือง" จะจัดความสำคัญกับการเมืองในระบบเลือกตั้งอย่างไร?   และถ้าขบวนการภาคประชาชนภายใต้เครือข่าย อย่างเช่น เครือข่ายทรัพยากร เครือข่ายที่ดิน ฯลฯ จะดำรงตนเป็นขบวนการแบบ non-Thaksin ต่อไป แล้วจะทำงานต่อไปอย่างไร ?"   เอกชัย อิสระทะ :  2 แนวทางการเคลื่อนไหวของขบวนการประชาชนรากหญ้าในทศวรรษหน้า สองแนวทางหลักการในเคลื่อนไหวของขบวนการประชาชนรากหญ้า  จากมุมมองของเอ็นจีโอภาคใต้ที่ประกาศตัวว่าเป็นพันธมิตรรุ่นแรก และหันหลังให้กับขบวนการเสื้อเหลืองไปเรียบร้อยแล้ว  เขายืนยันว่าไม่เอาทั้งทักษิณและยังคงรบกับประชาธิปัตย์มาตั้งแต่ยุคนายหัวชวน แต่ก็ยอมรับระบบการเลือกตั้ง รวมทั้งยังสนับสนุนให้มีการตั้งพรรคการเมืองของภาคประชาชน เอกชัย เล่าว่าตนเองเรียนจบรัฐศาสตร์แต่มาทำงานกับเกษตรกรเพราะคิดว่าเกษตรกรเป็นคนส่วนใหญ่ของประเทศ ในช่วงแรกที่ทำงานในเครือข่ายเกษตรกรรมทางเลือกปี 2532 ซึ่งจัดว่าเป็นงานเย็น เมื่อเปรียบเทียบกับการทำงานของเครือข่ายทรัพยากรที่ทำงานใกล้ชิดกัน  จนกระทั่งปี 2540 เครือข่ายเกษตรกรรมทางเลือกเข้าร่วมเคลื่อนไหวกับสมัชชาคนจน  และในช่วงความขัดแย้งทางการเมืองที่ผ่านมา เอกชัยได้เข้าร่วมการเคลื่อนไหวกับพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย และเรียกตนเองว่าเป็นพันธมิตรรุ่นแรก แต่มาจนถึงวันนี้ตนเองไม่ใช่พันธมิตรแล้ว "ขบวนการประชาชนรากหญ้า เป็นกลุ่มประชาชนที่เกิดปัญหา และเคลื่อนไหวต่อสู้กับกลุ่มทุนหรืออำนาจรัฐ  จริง ๆ แล้วประชาชนรากหญ้าอาจจะมีเยอะแยะ มากมายหลายกลุ่มแต่ผมขอนิยามเฉพาะคำจำกัดความนี้  ในส่วนที่เรียกว่า "การเมืองภาคประชาชน" ผมหมายถึงการเมืองที่กลุ่มประชาชนมีปฏิสัมพันธ์กับอำนาจรัฐ หรือการตอบโต้กับรัฐอย่างตรงไปตรงมาไม่ผ่านกลไกตัวแทน  เอกชัยเห็นว่า รูปแบบการเคลื่อนไหวแนวแรกที่ใช้วิธีการชุมนุม กดดัน ชุมนุม เป็นยุทธวิธีในยุคหนึ่งซึ่งยังใช้ได้ และยังมีความจำเป็น  แต่ก็มีข้อจำกัด  สิบกว่าปีที่ผ่านมาเราอ่อนล้าและอาจทำให้เพียงระงับความรุนแรงในพื้นที่  ขณะที่ยุทธวิธีอีกแบบหนึ่งที่ใช้กันมากขึ้นคือการอาศัยกลไกตามรัฐธรรมนูญและกลไกการสื่อสารสังคม เช่น ใช้ช่องทางกรรมการสิทธิฯ สภาองค์กรชุมชน หรือกลไกรัฐอื่น ๆ ซึ่งเป็นยุทธวิธีที่ใช้ผลักดันได้และใช้ทุนต่ำกว่า  อาศัยมวลชนน้อยกว่า แต่การชุมนุมเดินขบวนก็ยังจำเป็นต้องใช้ "กรณีเขาคูหาที่รัฐภูมิ  เราใช้เงื่อนไขของสภาองค์กรชุมชนทั้งที่สภาองค์กรชุมชนไม่เข้มแข็ง แต่ก็มีบทบาทในการเปิดเวทีรับฟังความคิดเห็น กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ไม่อยู่ข้างผู้คัดค้านการทำเหมือง แต่อยู่ข้างโรงโม่ เราจึงขอใช้เงื่อนไขนี้เปิดเวที เชิญบริษัท และเชิญพวกเรามาให้ข้อมูลกัน เราใช้ทุกเงื่อนไขของกลไกรัฐธรรมนูญและกฎหมายใหม่ที่ออกมา  กองทุนยุติธรรม รวมถึงกลไกข้าราชการปกติ กรรมการแบบเดิมก็พยายามใช้แต่ไม่ยึดติดมากเพราะรู้ว่าขยับไม่ได้มาก  แต่ว่าต้องใช้และสื่อสารกับสังคม"  เอกชัยเชื่อว่าการใช้ช่องทางกลไกรัฐธรรมนูญเท่าที่มี  บวกกับการสื่อสารสังคม น่าจะเป็นแนวทางหลักในอีกสิบปีข้างหน้า ควบคู่ไปกับการทำงานงานพื้นฐาน งานวิจัย งานข้อมูล  งานต่อรอง งานล็อบบี้ ส่วนการออกมาชุมนุมก็คงจะเปลี่ยนไป และรัฐไทยก็น่าจะปรับเปลี่ยนและเรียนรู้การทำงานกับผู้ด้อยโอกาสหรือกลุ่มปัญหา "การสู้แบบนี้มันใช้เวลายาว ยังได้อะไรไม่มากแต่อย่างน้อยก็ยันและทำให้เห็น ให้เขาคิดว่าคนตัวเล็กตัวน้อยมีอำนาจ และต่อสู้ได้จริง ทั้งๆ ที่ ทุนและขบวนการของทุนใหญ่กว่าเราเยอะแต่เราก็สู้ได้" เอกชัย กล่าวว่าตนเองสนใจเรื่องการจัดตั้งพรรคการเมืองของภาคประชาชนมาโดยตลอด  และเคยเสนอตั้งพรรคคนจนในขบวนการสมัชชาคนจน พรรคเกษตรทางเลือก และเคยเห็นด้วยกับการตั้งพรรคการเมืองของกลุ่มพันธมิตรฯ แม้เพื่อนร่วมงานในแวดวงเอ็นจีโอใต้จะไม่มีปฏิกิริยาตอบรับต่อแนวทางการสร้างพรรคการเมืองของประชาชนรากหญ้าขึ้นมาใหม่  แต่เอกชัยก็ยังยืนยันว่ายังจำเป็นต้องมีพรรค และต้องยอมรับการเลือกตั้งที่ผ่านมาถึงแม้ว่าจะรู้สึกเหมือนว่าไม่มีเบอร์ที่อยากจะกาจริง ๆ เอ็นจีโอในภาคใต้เท่าที่สัมพันธ์ด้วยตอนนี้ไม่มีใครเป็นเสื้อเหลืองแล้วและก็รบกับนายหัวชวนมาตลอด  แต่ก็ยืนยันว่าไม่เอาทักษิณ เพราะเอาเงินและนโยบายประชานิยมลงไปในพื้นที่ซึ่งไม่ทำให้ขบวนการของประชาชนเติบโตและเข้มแข็ง อ.ดร.เก่งกิจ  กิติเลียงลาภ : ความเห็นต่อการนำเสนอ ก่อนจะวิพากษ์วิจารณ์เราบอกได้หรือไม่ว่าสังคมไทยมีหน้าตาเป็นยังไง รูปธรรมขององค์กรประชาธิปไตยที่ภาคประชาชนพูดถึงแท้จริงเป็นอย่างไร การปฏิเสธการวิเคราะห์โครงสร้างสังคมเศรษฐกิจแบบทุนนิยม  ประเด็นเรื่องชนชั้น และปัจจัยการผลิตในยุคปัจจุบัน ทำให้เกิดความอิหลักอิเหลื่อของขบวนการภาคประชาชน     เก่งกิจเล่าว่าตนเคยได้รับเชิญจากกลุ่มคนที่ต่อสู้เรื่องป่าชุมชนและโฉนดชุมชน ให้ไปแลกเปลี่ยนเกี่ยวกับการต่อสู้ของชาวบ้านในจังหวัดสุราษฎร์ธานี แกนนำเป็นอดีตพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทยมีอายุ 5-60 ปี  และมีคนรุ่นอายุประมาณ 20 - 30 ปีที่ได้รับการอบรมของโรงเรียนการเมืองในลักษณะที่เป็นซ้าย กลุ่มคนดังกล่าววิเคราะห์ว่าเรากำลังอยู่ในยุคกึ่งเมืองขึ้นกึ่งศักดินาที่ทุนนิยมก้าวหน้า  พวกเขาอธิบายว่าการเรียกร้องโฉนดชุมชนเป็นสิ่งที่เหมาะสม ในฐานะที่เขาเป็นฝ่ายซ้าย เพราะความขัดแย้งในปัจจุบันเกิดจากการที่ที่ดินซึ่งเป็นปัจจัยการผลิตกระจุกอยู่ที่คนจำนวนหนึ่ง  ซึ่งเขาใช้คำว่า "ซากเดนของศักดินา"  "คำถามที่สนใจก็คือสังคมชนบทไทยมีหน้าตาเป็นอย่างไร ผมพบว่าเอาเข้าจริงเราไม่มีองค์ความรู้ที่เป็นกรอบร่วมกัน  ต่างคนก็ต่างคนก็ต่างวิพากษ์จากแง่มุมของตนเอง เราเห็นการแตกกันระหว่างคนที่เป็นเอ็นจีโอรุ่นอาวุโสกับคนที่เป็นเอ็นจีโอรุ่นใหม่ ๆ แต่เอ็นจีโอรุ่นใหม่รวมถึงนักวิชาการยังไม่มีองค์ความรู้ที่จะอธิบายหรือตอบโต้กับองค์ความรู้ในการพัฒนาทางเลือกที่เป็นกระแสหลัก" เก่งกิจเห็นว่าผู้นำเสนอในเวทีนี้ต่างพูดถึงสังคมไทยด้วยสมมติฐานที่ต่างกัน โดยไม่มีการวิเคราะห์โครงสร้างสังคม ระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม  หรือละเลยที่จะใช้กรอบคิดเรื่องชนชั้นที่ให้ความสำคัญกับปัจจัยการผลิต ทำให้ขบวนการภาคประชาชนมีความอิหลักอิเหลื่อ ซึ่งมีคำถามว่าคำอธิบายสังคมไทยแบบนี้มีลักษณะที่ก้าวหน้าหรือหรือถอยหลัง?    ประเด็นสำคัญที่ถูกละเลยอย่างมากคือการศึกษาเกี่ยวกับแรงงาน ประหนึ่งว่าสังคมไทยไม่มีกรรมกร หรือกรรมกรไม่สำคัญ และเชื่อว่าการสัมมนาไทยศึกษาทั้ง 3 วันนี้แทบไม่มีประเด็นในเรื่องกรรมกรด้วยเช่นกัน นอกจากงานของคุณจิตราซึ่งพูดถึงความเป็นประชาธิปไตยในองค์กรแรงงาน "ผมคิดว่าเอ็นจีโอและหลายคนที่ทำเรื่องชุมชน ประชาธิปไตยในองค์กร แต่รูปธรรมของประชาธิปไตยในองค์กรจะมีได้อย่างไรถ้าไม่มีการเลือกตั้งในองค์กร  คุณไม่มีสมาชิก สมาชิกไม่ได้เป็นคนจ่ายเงินสนับสนุนองค์กร เราพูดถึง สสส. พอช.  คำถามคือเรามีข้อเสนออะไรที่ทำให้องค์กรภาคประชาชนมีสมาชิกที่เลือกตั้งผู้บริหารองค์กรหรือเป็นแกนนำด้วยตนเอง" ส่วนเรื่องโฉนดชุมชน เก่งกิจมีข้อสังเกตว่าแนวคิดเรื่องโฉนดชุมชนพยายามสร้างกระบวนการร่วม  (collectivize) ในการจัดการปัจจัยการผลิตในระดับชุมชน แต่เมื่อพิจารณาจริง ๆ แล้วโฉนดชุมชนไม่ได้ collectivize หรือ nationalize ปัจจัยการผลิตที่รวมศูนย์อยู่ที่สถาบันที่มีอำนาจในสังคมเลยแม้แต่น้อย ซ้ำร้ายไปกว่านั้นโฉนดชุมชนยังลดทอนความเป็นการเมือง (depoliticize)ทำให้ตัวเองไม่เป็นการเมืองเลย http://prachatham.com/detail.htm?code=r1_05082011_02